Bilim Gönül

Oktay Sinanoğlu kimdir?

3 ağustos 2014

25 Şubat 1935 -19 Nisan 2015 

Mezar yeri: Karaca Ahmet Mezarlığı, İstanbul

Sayın Profesör Doktor Oktay Sinanoğlu, dünyanın en genç yaşta profesör olmuş kişisi ve 2 kez çeşitli ülkelerden Nobel’e aday gösterildi. 1953 yılında Ankara’da TED’in Yenişehir Lisesini birincilikle bitirdi. O zaman lisenin eğitim dili tamamen Türkçe’ydi, takviyeli yabancı dil dersleri vardı, bitirdikten hemen sonra kolej oldu. TED tarafından Amerika’ya burslu Kimya Mühendisliği için gönderildi. 1956 yılında Amerika Birleşik Devletleri Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’de Kimya Mühendisliğini birincilikle bitirdi. 1957’de Amerika Birleşik Devletlerinde MIT’den birincilikle Yüksek Kimya Mühendisi oldu.2005 yılında tüm Y.T.Ü. öğrencilerinin oylamasıyla “Yılın Yıldızları En Beğenilen Bilim Adamı Ödülüne” lâyık görüldü. “Alfred Sloan ödülünü” aldı. 1959’da Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’de; Kuramsal/Fiziksel Kimya Doktorasını yaptı, doktorasını yaparken iki ödül kazandı. 1959-1960 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri Atom Enerjisi Merkezinde araştırmalar yaptı. 1961’de hem Harvard, hem de Yale’de kendisinin yeni Nicem (“Kuvantum”) Kimyası ve Fiziği üzerine kuramları hakkında üst düzey derslerde yeni buluşlarını anlattı.

1962 yılında Batının 300 yılda en genç profesörü oldu (26 yaşında Yale Üniversitesinde); 1962 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi mütevelli heyeti yalnız Oktay Sinanoğlu’na mahsus olmak üzere kendisine Danışman Profesör ünvanını verdi. Türkiye’de de kuramsal kimya bölümünü kurdu. Ortadoğu Teknik Üniversitesinde eğitimin Türkçe olması için uğraş verdi. 1966’da Yale Üniversitesinde Moleküler Biyoloji konusunda ikinci kürsüsüne atandı. 1973’te Almanya’nın en yüksek “Aleksander von Humboldt Bilim Ödülü”nü (burs ile karıştırılmasın) ilk kazanan kişi oldu. 1975’te Japonya’nın “Uluslararası Seçkin Bilimci Ödülünü” kazandı; yine 1975 yılında özel kanunla Oktay Sinanoğlu’na ilk ve tek, Türkiye Cumhuriyeti Profesörü unvanı verildi. 1976’da Japonya’ya Türkiye Cumhuriyeti Özel Elçisi olarak gönderildi. Kendisi Türk-Japon kültür, bilim ve eğitim ilişkilerinin temellerini atmıştır. Amerika Bilim ve Sanat Akademisinin ilk ve tek Türk üyesidir. Hindistan’ın Devlet Misafiri olarak, Hintli Bakanlarla ve Cumhurbaşkanıyla görüşmüştür. Meksika’da aynı seviyede Üçüncü Dünya Ülkelerinin Bağımsızlığı için çalışmıştır. Meksika hükümeti tarafından yüksek Bilim Ödülü “Elena Moshinsky” ile ödüllendirildi.

Sovyetler Birliği Bilim ve Sanat Akademisi davetlisi olarak Rusya’da kuramlarını anlattı. Moskova ve Leningrad evrenkentlerinde bilim kitapları Rusça’ya çevirtilerek okutuldu. Çekoslovak Bilim ve Sanat Akademisinin defalarca özel misafiri oldu ve kuramları üzerinde çalışan ekoller kuruldu. Kore, Japonya, Hindistan, Hong Kong, Kanada, Romanya, Fransa, Hollanda, İsviçre, Almanya ve daha birçok ülkelerde bilim konuşmaları yaptı, genç yaşta bilimde gösterdiği başarılarıyla milyonlarca gencin bilime heveslenmesine vesile oldu. Yıllar sonra karşılaştığı bilim adamları kendisini örnek alarak bilime girdiklerini söylemişlerdir. Miami evrenkentinde “Kuramsal Bilimler Merkezini” kurdu. Türkiye’de ilk yaz okullarını düzenleyerek sahalarının en ünlü bilim adamlarını Türkiye’ye davet etmiştir. O zamanlar birkaç yılda Türkiye bilim haritasına konacak duruma gelmiştir.

Hâlen Profesör Oktay Sinanoğlu, bir yandan bilimsel araştırmalarına dış ülkelerde de devam ederken, bir yandan da Türkiye’de bol bol yazılar yazıyor, çeşitli evrenkentlerde, tıp ve bilim kurultaylarında bilimsel, ayrıca Türkiye’nin her köşesinde halka yıllardır genel konuşmalar yapmaktadır. [Manisa, Malatya (2 kez), Gaziantep (2 kez), Tekirdağ (2 kez), Amasya, Sivas, Tokat, Trabzon, Samsun, Mersin, Kastamonu (2 kez), Antalya, Kayseri, Elâzığ, Çorum, İzmir, Van, Bodrum, Edirne, Kaş, Kütahya, Konya (2 kez), Çanakkale, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Diyarbakır, Ankara, İstanbul, Kozan, Sakarya, Kocaeli] 1962’den günümüze dek ilk TÜBİTAK Bilim Ödülünü, ilk Sedat Simavi Fen ödülünü, 1992’de Bilgi Çağı, 1995’te İLESAM Üstün Hizmet Ödülünü, ayrıca Yılın Fikir Adamı, Yılın Bilim Adamı ödüllerini aldı. Yesevi Kazakistan ve benzeri bir çok kuruluşta profesör, mütevelli heyeti üyesi, Atatürk Kültür Kurumu asli üyesi oldu. 2001’de Yerel TV’ler Birliğinin yurt çapında yaptığı halk oylaması sonucunda “Halk Kahramanı” seçildi. 2002 yılında Antalya’da Uğur Mumcu Bilim Ödülü , TÜRKSAV Türk Dünyası’na Hizmet Ödülü verildi. 250 kadar uluslararası bilimsel yayını, bilim kuramları, çeşitli dillere çevrilmiş kitapları vardır. Türkiye’de de Türkçe pek çok yayın yapmıştır.

2005 yılında tüm Y.T.Ü. öğrencilerinin oylamasıyla “Yılın Yıldızları En Beğenilen Bilim Adamı Ödülüne” lâyık görüldü.

2005-2006’da O.D.T.Ü, İ.T.Ü., Yıldız Teknik, Bilkent Evrenkentlerinde Moleküler Biyoloji, Kimya, Matematik dallarında kendi kuramlarını anlatan bilimsel konuşmalar yaptı. Eylül 2001 Kalp Uzmanları Kurultayı, Mart 2005 İstanbul’da Avrupa Birliği Bevliyeciler Kurultayı, Eylül 2005 Çocuk Cerrahisi Kurultayı, 2005 ve 2006 Diyabetik Kurultaylarında hekimlere bilimsel konuşmalar yaptı. 2006 Mart ANSİAD Antalya İşadamları Derneği’ne ve Antalya Barosuna (ve 2006’nın şu ilk yarsında daha birçok kınuşmalar yaptı. Mayıs 2006’da kendisine Karaman Valisi ve Karaman Belediye Başkanınca “Karamanoğlu Mehmet Bey- Türk Diline Üstün Hizmet Onur ödülü, Türk Dil Kurumu, Ankara’da verildi. 2007 Dizayn ve süreç bilimi topluluğu Uluslar arası Altın Onur ödülünü aldı.

Mayıs 2002’de Hollanda’da, Mart 2004 Ft. Lauderdale, Florida, 2004 Haziran Köln Türk Üniversiteliler Derneği, 2005 Kasım Tampa,FL, 2006 Ocak Viyana’da Türk Akademisyenler Derneğinde, 2006 Şubat Voralberg-Avusturya’da yaşayan yurttaşlarımıza ve öğrencilerimize yerine göre bilimsel yerine göre Türkçe, Türkiye ve dünya konularında, ayrıca Avrupalılara “Dünyanın gidişatı ve Avrupa Birliği” hk.da konuşmalar yaptı.

Eğitim-Bilim dergisinde ve Bilim Ütopya dergisinde bilimsel konulu makaleleri yayınlanmaktadır. 1978’de eski TDK’dan Fiziksel Kimya Terimleri sözlüğü yayınlanmıştı. Şimdi de Açıklamalı Fizik-Kimya- Matematik Seçme Ana Terimleri Sözlüğü yayına hazırlanmaktadır. Oktay Sinanoğlu’nun ayrıntılı yaşam öyküsü için Emine Çaykara’nın söyleşisiyle hazırlanmış Alfa yayınlarından yayınlanan “Türk Aynştaynı Oktay Sinanoğlu Kitabına” başvurunuz.

Ek bilgi: 1975 yılında özel kanunla Oktay Sinanoğlu’na ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti Profesörü unvanı verilmiştir.

Ödülleri

  • Alfred Sloan Ödülü
  • TÜBİTAK Bilim Ödülü
  • Alexander von Humboldt Bilim Ödülü
  • Sedat Simavi Ödülü
  • Bilgi Çağı Ödülü
  • Uğur Mumcu Bilim Ödülü

Yayımları ve yayınları

Akademik

  • Modern Quantum Chemistry : Istanbul Lectures (Academic Press,1965)
  • Sigma Molecular Orbital Theory (Yale Press,1970)
  • Three Approaches to Electron Correlation in Atoms and Molecules (with K.Brueckner,Yale Press,1971)
  • New Directions in Atomic Physics (with E.Condon,Yale Press,1971)

Kendi kitapları

Hakkında yazılan kitaplar

Çalıştığı Evrenkent kurumları

  • Yale Üniversitesi
  • Harvard Üniversitesi
  • ODTÜ
  • YTÜ
  • Ahmet Yesevi Üniversitesi

Tüm akademik çalışmaları içinde en önemli 5 kuramı şöyledir:


Many Electron Theory of Atoms and Molecules (1961) – Atom ve moleküllerin çok elektronlu kuramı
Solvophobic Theory (1964) – Çözgen-iter kuramı
Network Theory (1974) – Kimyasal tepkime mekanizmaları kuramı
Microthermodynamics (1981) – Mikrotermodinamik
Valency Interaction Formula Theory (1983) – Değerlik kabuğu etkileşim kuramı.

Kitapları hakkındaki sayfa: https://bilimgonul.com/oktay-sinanoglunun-kitaplari/

Kaynakça: 3 Ağustos 2014 Bilimgonul.com web sitesinden verisi yasal yöntemle çekilim eklenmiştir.

“Eksik, yanlış veya eklemek istediğiniz bir şey varsa lütfen bize bildirin.”